2026 LGS Hazırlığı: Çalışmak İstemeyen Öğrenciye Nasıl Alışkanlık Kazandırılır?

Çalışmak İstemeyen LGS Öğrencisine Nasıl Yaklaşmalı?

LGS 2026 hazırlık sürecinde birçok ebeveynin karşılaştığı en büyük zorluklardan biri, çocuklarının ders çalışmaya karşı direnç göstermesidir. "Çocuğum hiç çalışmak istemiyor", "Sürekli kaçıyor masadan", "Zorla oturtuyor ancak verim alamıyoruz" gibi şikayetler oldukça yaygındır. Peki bu durumun arkasında neler var ve çözüm yolları nelerdir?

Bu kapsamlı rehberde, çalışma alışkanlığı olmayan veya çalışmak istemeyen LGS öğrencilerine nasıl yaklaşmanız gerektiğini, hangi stratejileri uygulamanız gerektiğini ve adım adım nasıl bir plan izlemeniz gerektiğini bulacaksınız.

Motivasyon Sorunlarını Anlamak: Psikolojik Temeller

Çalışmak istememenin arkasında çeşitli psikolojik ve duygusal nedenler olabilir. Çözüm yollarına geçmeden önce bu nedenleri anlamak çok önemlidir:

1. Başarısızlık Korkusu

Bazı öğrenciler çalışmayı tercih etmezler çünkü çalışıp başarısız olmaktansa hiç çalışmayıp "zaten çalışmadım ki" deme güvenliğini tercih ederler. Bu, savunma mekanizmalarından biridir.

2. Anlamsızlık Hissi

Öğrenci çalışmanın kendisi için ne anlama geldiğini, geleceğinde nasıl bir fark yaratacağını net göremiyorsa motivasyon sorunu yaşayabilir.

3. Öğrenme Güçlükleri

Teşhis edilmemiş dikkat eksikliği, öğrenme bozukluğu veya akademik boşluklar çalışma direncine yol açabilir.

4. Aşırı Baskı

Paradoks olsa da, çalışma konusunda çok fazla baskı kuran aileler, çocuğun çalışmaya karşı direnç geliştirmesine neden olabilir.

5. Dijital Bağımlılık

Telefon, tablet ve bilgisayar oyunlarının anlık ödül mekanizmaları, uzun vadeli hedefler için çalışmayı cazip olmaktan çıkarabilir.

6. Sosyal ve Duygusal Sorunlar

Arkadaş ilişkileri, aile içi sorunlar veya ergenlik döneminin doğal zorlukları da akademik performansı etkileyebilir.

8 Pratik Strateji: Çalışma Alışkanlığı Kazandırma

Strateji 1: Sorumluluk Bilinci Geliştirme

Çocuğunuza LGS sürecinin "onun" süreci olduğunu, bu sınavın onun geleceği için önemli olduğunu ancak başarısının veya başarısızlığının onun değerini belirlemeyeceğini hissettirmelisiniz.

Nasıl Uygulanır?

• Otorite değil, danışman olun: "Sen çalışacaksın!" yerine "Bu konuda sana nasıl yardımcı olabilirim?" yaklaşımını benimseyin.
• Seçenekler sunun: "Matematik mı Türkçe mi çalışmak istersin?" gibi sorularla karar verme sürecine dahil edin.
• Sonuçları gösterin: "Eğer bugün çalışmazsan..." şeklinde tehdit etmek yerine, "Düzenli çalışan öğrencilerin başarı grafiklerini görmek ister misin?" diyerek gerçekçi bilgiler sunun.
• Küçük kararlar verin: Hangi gün hangi dersten çalışacağına, hangi sıra ile konulara başlayacağına karar vermesini sağlayın.

Strateji 2: Gerçekçi ve Kısa Vadeli Hedefler Belirleme

LGS 2026 çok uzak görünebilir. Bunun yerine kısa vadeli, ulaşılabilir hedefler belirlemek motivasyonu artırır.

Hedef Belirleme Örnekleri:

SMART Hedef Yöntemi:

• Specific (Belirgin): "Çalışacağım" değil, "Her gün 20 matematik sorusu çözeceğim"
• Measurable (Ölçülebilir): İlerlemeyi takip edebileceğiniz somut kriterler
• Achievable (Ulaşılabilir): Çocuğunuzun mevcut seviyesine uygun
• Relevant (İlgili): LGS hedefleri ile bağlantılı
• Time-bound (Zaman sınırlı): "Bu hafta", "Ay sonuna kadar" gibi net süreler

Strateji 3: Motivasyon Tekniklerini Kullanma

İçsel ve dışsal motivasyon arasındaki dengeyi kurmak çok önemlidir.

İçsel Motivasyon Teknikleri:

• Merak uyandırma: "Bu problemin çözümü çok ilginç, sence nasıl çözülür?" yaklaşımı
• Bağlantı kurma: Öğrenilen konuların gerçek hayattaki karşılıklarını gösterin
• Ustalık hissi: "Geçen hafta bunu yapamıyordun, şimdi bak ne kadar geliştin!" gibi ilerleme vurgusu
• Özerklik: Nasıl öğreneceğine dair seçenekler sunun

Dengeli Dışsal Motivasyon:

• Takdir: Sonuçtan çok çabayı takdir edin: "5 saat çalışman harika!" yerine "Kesintisiz 45 dakika odaklanman çok güzeldi"
• Sosyal motivasyon: Arkadaşlarıyla birlikte çalışma grupları oluşturun
• Görsel takip: İlerleme grafikleri, tamamlanan konu listeleri
• Mini kutlamalar: Haftalık hedef tamamlandığında küçük kutlamalar

Strateji 4: Öğrenme Stilini Keşfetme

Her öğrenci farklı şekilde öğrenir. Çocuğunuzun öğrenme stilini keşfetmek, çalışma sürecini çok daha verimli hale getirebilir.

Görsel Öğreniciler:

• Renkli kalemler, şemalar, grafikler kullanın
• Zihin haritaları oluşturun
• Görsel materyaller, videolar tercih edin
• Duvar posterleri, özet kartları hazırlayın

İşitsel Öğreniciler:

• Konuları yüksek sesle tekrar etmesini sağlayın
• Eğitim podcastleri dinleyin
• Tartışma yöntemiyle çalışın
• Ritimli şarkılarla ezber yapın

Kinestetik Öğreniciler:

• Hareket ederek öğrenme: yürüyerek tekrar yapma
• Fiziksel materyaller: kesirler için pizza modeli gibi
• Sık molalar verin
• Deney ve uygulamalarla öğrenme

Strateji 5: Yapılandırılmış Çalışma Planı Oluşturma

Kaos değil, düzen motivasyon artırır. Ancak bu plan çocuğunuzla birlikte oluşturulmalıdır.

Etkili Çalışma Planı Özellikleri:

Örnek Haftalık Plan Taslağı:

Pazartesi:
16:00-16:45 Matematik (25 dk çalışma + 5 dk mola + 15 dk)
17:00-17:30 Türkçe
19:00-19:30 Fen Bilimleri özet

Salı:
16:00-16:45 İngilizce
17:00-17:30 Matematik problem çözme
19:00-19:30 Sosyal Bilgiler

Çarşamba:
SERBEST GÜN (Sadece okul ödevleri)

Perşembe:
16:00-16:45 Deneme sınavı (1 ders)
17:00-17:30 Yanlış soruları inceleme
19:00-19:30 Haftalık tekrar

Cuma:
16:00-16:45 Türkçe
17:00-17:30 Din Kültürü
19:00-19:30 İngilizce kelime çalışması

Cumartesi:
10:00-12:00 Tam deneme sınavı
14:00-15:00 Zayıf konular

Pazar:
10:00-11:00 Haftalık değerlendirme ve yeni plan
      

Strateji 6: Çalışma Ortamını Optimize Etme

Fiziksel ortam, çalışma isteğini doğrudan etkiler.

İdeal Çalışma Ortamı Kontrol Listesi:

• ✓ Sessiz veya hafif müzikli (kişiye göre değişir)
• ✓ İyi aydınlatılmış (doğal ışık ideal)
• ✓ Düzenli ve temiz masa
• ✓ Ergonomik sandalye ve masa yüksekliği
• ✓ Tüm materyaller erişilebilir
• ✓ Dikkat dağıtıcı unsurlar uzakta (telefon, TV)
• ✓ Uygun sıcaklık (18-22°C ideal)
• ✓ İlham veren posterler, hedef panosu

Dijital Dikkat Dağıtıcılarla Başa Çıkma:

• Telefon kutusu: Çalışma süresince telefonun kapalı bir kutuda olması
• Uygulama kilitleyiciler: Forest, AppBlock gibi uygulamalar
• Aile anlaşması: Çalışma saatlerinde kimse telefon kullanmaz
• Ödül sistemi: 1 saat kesintisiz çalışma = 15 dakika telefon

Strateji 7: Rol Model Olma

Çocuğunuz sizi izliyor. Siz kitap okumuyorsanız, çocuğunuzdan ders çalışmasını beklemeniz çelişkilidir.

Etkili Rol Modellik:

• Paralel çalışma: O çalışırken siz de yanında kitap okuyun veya iş yapın
• Öğrenmeye açıklık: "Ben de bugün yeni bir şey öğrendim" paylaşımları
• Başarısızlıkla başa çıkma: Kendi hatalarınızı ve nasıl düzelttiğinizi anlatın
• Disiplin gösterme: Kendi işlerinizde düzen ve disiplin örneği olun

Strateji 8: Oyunlaştırma (Gamification)

Oyun mekanikleri çalışmayı daha çekici hale getirebilir.

Oyunlaştırma Örnekleri:

• Puan sistemi: Her tamamlanan görev için puan, belirli puanda ödül
• Rozet sistemi: "Matematik ustası", "Hatasız hafta" gibi sanal rozetler
• Seviye atlama: Konu tamamlandıkça seviye atlama hissi
• Yarışma: Kendisiyle yarışma (dünkü performansını geçme)
• Görev kartları: Haftalık görevleri kart olarak çekme ve tamamlama

Ebeveynlerin Yaptığı Yaygın Hatalar

İyi niyetli de olsa, bazı yaklaşımlar motivasyonu düşürür:

Hata 1: Sürekli Karşılaştırma

Yanlış: "Bak arkadaşın Ahmet ne kadar çalışıyor, sen neden onun gibi olamıyorsun?"

Doğru: "Geçen haftaya göre 5 soru daha fazla çözmüşsün, bu harika bir ilerleme!"

Hata 2: Aşırı Eleştiri

Yanlış: "Yine mi yanlış yaptın? Ben sana kaç kere anlattım!"

Doğru: "Bu soruyu yanlış yapman normal, zor bir konuydu. Nereden takıldın bakalım?"

Hata 3: Başarıya Odaklanma, Çabayı Görmeme

Yanlış: "80 almışsın, neden 100 değil?"

Doğru: "Bu hafta gerçekten çok çalıştın, emeğinin karşılığını aldın."

Hata 4: Kısa Vadeli Ödül/Ceza Sistemi

Yanlış: "Her sınav için telefon alacaksın/vermeyeceğim"

Doğru: "Düzenli çalışma alışkanlığı kazanırsan, birlikte karar vereceğiz"

Hata 5: Duygusal Şantaj

Yanlış: "Senin için her şeyimizi veriyoruz, sen ise çalışmıyorsun!"

Doğru: "Seninle gurur duymak istiyoruz, bunun için sana nasıl destek olabiliriz?"

Hata 6: Gerçekçi Olmayan Beklentiler

Yanlış: "Bu yaşta günde 6 saat çalışmalısın"

Doğru: "Gün içinde 2 saat kaliteli çalışma yapalım, yavaş yavaş artırırız"

Hafta Hafta Alışkanlık Kazandırma Planı

Çalışma alışkanlığı bir gecede kazanılmaz. İşte aşamalı bir plan:

Hafta 1-2: Farkındalık ve Kabul

• Çocuğunuzla açık ve yargısız bir konuşma yapın
• "Neden çalışmak istemiyorsun?" gerçekten dinleyin
• LGS sürecini birlikte planlayacağınızı belirtin
• Hedefler:
• Günde 15-20 dakika masaya oturma alışkanlığı
• Sevdiği bir dersten başlama
• Başarı günlüğü tutmaya başlama

Hafta 3-4: Rutin Oluşturma

• Çalışma saatini netleştirin (her gün aynı saat)
• Çalışma ortamını optimize edin
• Hedefler:
• Günlük 30-40 dakika düzenli çalışma
• 2 ders arasında değişim yapma
• İlk küçük hedefi tamamlama ve kutlama

Hafta 5-6: Zorluk Artırma

• Çalışma süresini kademeli olarak artırın
• Zor konulara geçiş yapın
• Hedefler:
• Günlük 45-60 dakika çalışma
• Tüm derslere çalışma planında yer verme
• İlk mini deneme sınavını yapma

Hafta 7-8: Bağımsızlaşma

• Çocuğunuzun kendi planını yapmasına izin verin
• Denetimi azaltın, destekçi olun
• Hedefler:
• Hatırlatma olmadan masaya oturma
• Kendi eksiklerini fark edip üzerine gitme
• İlk büyük hedefe ulaşma (örn: bir kitabı bitirme)

Hafta 9-12: Kalıcı Alışkanlık

• Alışkanlık artık yerleşmiştir
• Motivasyon dalgalanmalarına karşı hazırlıklı olun
• Hedefler:
• Haftalık planı kendi yapma
• Deneme sınavlarına düzenli girme
• Uzun vadeli hedeflere odaklanma

Bireysel Farklılıklar ve Kişiselleştirme

Her çocuk benzersizdir ve standart yaklaşımlar her zaman işe yaramaz. Çocuğunuzu gözlemleyin:

Sabahçı mı, Gececi mi?

• Sabahçı çocuklar: Okul öncesi veya hafta sonu sabahları verim alabilir
• Gececi çocuklar: Akşam saatlerinde daha konsantre olabilir (uyku düzenini bozmadan)

Sosyal mi, İçedönük mü?

• Sosyal çocuklar: Grup çalışmaları, arkadaş desteği motivasyon artırır
• İçedönük çocuklar: Sessiz, yalnız çalışma alanları tercih edilmeli

Rekabetçi mi, İşbirlikçi mi?

• Rekabetçi çocuklar: Sıralamalar, yarışmalar motive eder
• İşbirlikçi çocuklar: Birlikte çalışma, yardımlaşma tercih edilmeli

Aceleci mi, Mükemmeliyetçi mi?

• Aceleci çocuklar: Dikkat ve doğruluk üzerine çalışma
• Mükemmeliyetçi çocuklar: "Yeterince iyi" kavramını öğretme, esnek düşünme

Ödül Sistemleri: İçsel ve Dışsal Motivasyon Dengesi

Ödül sistemleri doğru kullanılırsa güçlüdür, yanlış kullanılırsa bağımlılık yaratır.

Doğru Ödül Sistemi Özellikleri:

• Süreci ödüllendirin, sonucu değil: "5 saat çalıştın" yerine "Her gün planını uyguladın"
• Maddi ödüller sınırlı: Para veya pahalı hediyeler kısa vadeli motivasyon sağlar
• Deneyim ödülleri tercih edin: Sinemaya gitme, pikniğe çıkma gibi
• Sosyal ödüller güçlüdür: Takdir, gurur, övgü
• Özerklik ödülü: "Bu hafta hedefe ulaştın, cumartesiyi sen planla"

Ödül Piramidi (Öncelik Sırasına Göre):

1. Sosyal takdir: "Seninle gurur duyuyorum"
2. Özerklik: Daha fazla seçim hakkı
3. Deneyim: Birlikte zaman geçirme
4. Ayrıcalık: Ekstra 30 dakika oyun süresi
5. Maddi ödül: Küçük hediyeler (en son tercih)

İçsel Motivasyona Geçiş Stratejisi:

Başlangıçta dışsal ödüller gerekebilir ama hedef içsel motivasyonu geliştirmektir:

• Başlangıç (İlk ay): Somut, sık ödüller (günlük/haftalık)
• Geçiş (2-3. ay): Ödülleri seyrekleştirme, sosyal ödüllere geçiş
• Kalıcılık (4+ ay): İçsel tatmin (başarı hissi, bilme zevki) ön planda

Profesyonel Destek Ne Zaman Gerekir?

Bazı durumlarda profesyonel yardım almak gerekebilir:

• Tüm stratejilere rağmen 2 ay boyunca hiç ilerleme yok
• Çocukta sürekli üzüntü, umutsuzluk, öfke patlamaları var
• Uyku düzeni, iştah ciddi şekilde bozulmuş
• Sosyal izolasyon, arkadaşlardan tamamen kopma
• Sınav kaygısı panık atak seviyesine ulaşmış
• Aile içi çatışmalar kontrolden çıkmış
• Şüpheli öğrenme güçlüğü belirtileri var

Son Tavsiyeler ve Özet

Çalışma alışkanlığı kazandırma süreci sabır, tutarlılık ve empati gerektirir. İşte en önemli noktaların özeti:

1. Acele etmeyin: Kalıcı değişim zaman alır
2. Tutarlı olun: Bugün disiplin, yarın gevşeklik işe yaramaz
3. Esnek kalın: Bir yöntem işe yaramazsa başka yöntem deneyin
4. İletişim kurun: Çocuğunuzla sürekli açık iletişim halinde olun
5. Kendinize bakın: Tükenmişlik hali çocuğa yansır
6. Başarıları kutlayın: Küçük de olsa her ilerlemeyi takdir edin
7. Sürece odaklanın: LGS sonucu tek başarı kriteri değildir
8. Sevgiyi koşulsuz yapın: Çocuğunuz çalışsa da çalışmasa da sevildiğini bilmeli

Sık Sorulan Sorular

Çocuğum hiç çalışmak istemiyor, zorla mı oturtmalıyım?

Hayır. Zorla oturtulan çocuk yüzeysel ve verimsiz çalışır, hatta ders çalışmaya karşı tamamen direnç geliştirebilir. Bunun yerine motivasyon sorununu anlayın, küçük adımlarla başlayın ve çalışmayı çekici hale getirmeye çalışın.

Ne kadar sürede alışkanlık kazanır?

Araştırmalar 21-66 gün arasında değişen süreler gösterse de, gerçekte her çocuk farklıdır. Ortalama olarak 2-3 ay düzenli çaba ile kalıcı alışkanlık kazandırabilirsiniz.

Ödül sistemini kullanmalı mıyım?

Başlangıçta evet, ancak uzun vadede içsel motivasyona geçiş hedeflenmelidir. Maddi ödüller yerine deneyim ve sosyal ödülleri tercih edin.

Telefonu tamamen mi yasaklamalıyım?

Tam yasaklama genellikle ters etki yapar. Bunun yerine net kurallar koyun (çalışma saatinde kapalı kutu vs.) ve uygulanabilir bir denge oluşturun.

Her gün kaç saat çalışmalı?

8. sınıf öğrencisi için günlük 2-3 saat net çalışma yeterlidir. Süre değil, kalitenin önemi vurgulayın. 6 saat dağınık çalışmadan 1 saat odaklanmış çalışma daha değerlidir.